wzgórze nad Dunajcem - Czorsztyn

Według tradycji przekazanej przez Długosza właścicielem zamku w Czorsztynie w roku 1246 był Piotr Wydżga herbu Janina, szlachcic ziemi krakowskiej, następnie krzyżowiec, był on również właścicielem zamku Rytra, Łącka oraz zamku Lemiasz, zmarł w Prusach.

Współcześni historycy nie potwierdzają powyższego przekazu, ani też wersji o ukrywaniu się Bolesława Wstydliwego podczas najazdu tatarskiego w 1241 r., natomiast początki zamku wiążą z działalnością św. Kingi jako Pani Sądeckiej, identyfikując zamek z warownią o nazwie Wronin, wymienioną w dokumencie z 1320 r.           
             

Odpowiada to datowaniu przez archeologów resztek drewnianych budowli z najstarszej warstwy na 3. ćwierć XIII w. 
            
W kolejnej fazie datowanej na przełom XIII i XIV w. wzniesiono cylindryczną wieżę w typie ""stołpu"", podobną do wież zamków w Rytrze i Czchowie. Fundamenty tej wieży odnalezione zostały w czasie ostatnich prac archeologicznych.            Przyjmuje się, że nieco później powstał kamienny mur obwodowy na kulminacji skały.

Zasadnicza przebudowa zamku miała miejsce w latach 1629-1643, gdy funkcję starosty czorsztyńskiego pełnił Jan Baranowski herbu Jastrzębiec. Powstała wówczas m.in. czterokondygnacyjna baszta zwana obecnie basztą Baranowskiego. 
W 1651 roku pod nieobecność starosty zamek opanował Aleksander Kostka-Napierski wraz z grupą buntowników, jednak dość szybko oddziały wysłane przez biskupa krakowskiego odbiły zamek. 

W 1655 roku zatrzymał się w nim król Jan Kazimierz w drodze na Śląsk.

Upadek zamku rozpoczął się od dewastacji przez wojska kozackie w latach 1734-1735, 
w czasie walk o tron pomiędzy Augustem II Sasem i Stanisławem Leszczyńskim. 

W 1790 roku od uderzenia pioruna spaliły się dachy zamku, co gwałtownie przyspieszyło zniszczenie. 

W 1819 roku dobra czorsztyńskie wraz z ruinami zamku zakupiła rodzina Drohojowskich, władająca nimi do 1945 r.

Nie licząc niewielkich prac prowadzonych przez Drohojowskich, pierwsze prace zabezpieczające ruiny przeprowadziło w latach 1951-1957 Kierownictwo Odnowienia Zamku Królewskiego na Wawelu według projektu prof. Alfreda Majewskiego. Badawcze prace archeologiczne na zamku prowadzili Saba J. Dobrzański, Andrzej Żaki, Lesław Lakwaj, Adam Szybowicz i Barbara Szybowicz. 
W 1992 roku rozpoczęto kompleksowe prace konserwatorskie według projektu opracowanego przez arch. Piotra Stępnia przy współpracy dr inż. Stanisława Karczmarczyka. 

Prace te trwają nadal, a od 1996 roku zamek jest udostępniony do zwiedzania.


woj. małopolskie
pow. nowotarski
Gmina Czorsztyn


źródło: Wikipedia, Pieniński Park Narodowy, Encyklopedia